Habitusumun Şehirleri 1: Lenkeran
*24–31 Temmuz 2021 Azerbaycan Gezi Notları
Lenkeran Azerbaycan Cumhuriyeti’nin güneyinde yer alan yemyeşil bir coğrafyanın adıdır ve merkezi “Lenkeran” şehridir.
Oldukça verimli topraklara sahip Lenkeran bölgesinde savan (subtropital) iklim görülür. İklimin sunduğu bu cömertliğinde etkisiyle birçok sebze ve meyve bölgenin bereketli topraklarında yetişir. Çay ve limon başta olmak üzere Türkiye’nin Doğu Karadeniz bölgesiyle Akdeniz bölgesinde yetişen birçok ürünün burada yetiştiğini düşünebilirsiniz. Günümüzde çay, turunçgiller, pirinç, üzüm, kaymak ağacı (feyhoa/feijoa), tütün ile sebze ve meyvelerin birçoğunun organik olarak üretimi Lenkeran’da yapılıyor. İklim ve coğrafyanın uygunluğundan ötürü de ilk çağlardan beri bölge önemli yerleşim merkezlerinden birisi olmuştur.
Lenkeran’a Ulaşım
Türkiye’den Lenkeran’a havayolu ile gitmek için önce Bakü Haydar Aliyev Uluslararası Havaalanına uçmak, Bakü’den de güneye yani İran sınırına doğru karayolu ile yaklaşık 270 km yolu 3 saatlik bir yolculuk ile kat etmek gerekir. Bakü’den İran sınırının olduğu Astara’ya kadar yeni yapılmış otoyol ile keyifli bir yolculuk misafirlerini bekliyor. Yol üzerinde Salyan Rayonunun arazisinde ufak bir mola vererek yolunuza devam edebilirsiniz.
Karayolu ile İran üzerinden gidilmesi durumunda ise önce Erdebil’ e ulaşılması, oradan da İran Astara’sından Azerbaycan Astara’sına geçilmesi gerekiyor. Tabi ki 10 Kasım 2020 Mutabatına göre Batı Zengezur’da ulaşım koridorunun açılması ile özellikle Türkiye’nin doğu bölgesinden Nahçıvan, Zengilan, Saatli üzerinden Lenkeran’a dolayısıyla masmavi Hazar Denizi sahillerine ulaşılacaktır.
Han Bulan
Lenkeran’a ulaşınca çay içip nefes almak, biraz dinlenmek için ilk uğrak yeri Han Bulan olabilir. Han Bulan, Lenkeran’da demir ağaç ormanlarıyla çevrili gölün etrafında baharda ve yazın yemyeşil sonbaharda ise kırmızıya bürünmüş manzaralı mesire alanıdır. Burada ciğerler bol oksijenli ter temiz ve serin hava ile bayram eder.
Han Evi Müzesi
Köklü bir tarihe sahip olan Lenkeran’da bağımsız Azerbaycan, Sovyet dönemi, Rus Çarlığı, Hanlıklar ve öncesine ait birçok tarihi yapı yer almaktadır. Bunların önemlilerinden birisi Lenkeran Han’ı Mir Ahmet Han’ın 1912 yılında eşi Tuğra Hanım için yaptırdığı söylenen Han Evi günümüzde müze haline getirilmiştir.
Mir Ahmet Han, Fransa ile ticaret yapan bir iş adamıdır. Fransızlarla iyi ilişkileri bulunan Han’ın Evi de Fransız mimarlar tarafından, Azerbaycan ve Avrupa mimarisinin birleşimiyle özel olarak yapılmıştır. Han Evi’nin inşaatında Bakü’den gemilerle getirilen beyaz ve kırmızı tuğlalar kullanılmıştır. Aynı zamanda Han Evi, şehrin geçmişte ilk 3 katlı evi, ilk defa elektrik bağlatılan ve yine ilk defa merkezi ısıtma sistemi kullanılan evi olmuştur. Müzede son Lenkeran’ın ve eşinin kişisel eşyalarının yanı sıra Bronz çağına kadar giden dönemlere ait tarihi eserler de sergilenmektedir.
Han Evi’nin bahçesinde yer alan Han Bağın’da ise asırlık ağaçlar yer alıyor. Bu tarih kokan alanda Lenkeran’da yetişen vişne, kiraz, çilek gibi meyvelerle yapılan mürebbe adı verilen şirineler ile birlikte Azerbaycan çayını yudumlarken tarihin derinliklerine dalıp gidebilirsiniz.
Dairevi Kule
Lenkeran bölgesi 18. Yüzyıldan sonra Rusların güneye inme politikalarının sonucunda sürekli Rusya- İran (Avşar ve Kacar Türkmenleri) rekabetinin yoğunlaştığı bir alan olmuştur. Bu durum eski yapılarının tamamına yakınının yıkılmasına yol açmış. Geriye sadece 1768 yılında inşa edilen savunma kulesi gibi birkaç yapı kalmış. Kule 1970 yılında kadar hapishane olarak kullanılmış.
Şehrin en eski yapılarından olmasına rağmen günümüzde atıl durumda olan kuleye turistik olarak ziyaret yapılamıyor. Kule ile diğer bir tarihi yapı olan deniz feneri arasında yeraltı tüneli bulunuyor. Josef Stalin bir dönem (1903–1904 olduğu söyleniyor) burada hapis kalmış. Ancak kısa bir zaman sonra tünel aracılığıyla Bolşevikler tarafından kaçırılmış. Tünelden önce deniz fenerine, oradan da gemiyle Hazar Denizi’nin kuzeyine geçirilerek Rusya’ya götürülmüş.
Karakum Plajı
Hazar Denizi’nin Azerbaycan’a vuran sahillerinde birbirinden güzel birçok plaj yer almakta. Bunların belki de en güzellerinden birisi siyah kumlarından adını alan Lenkeran’ın Karakum plajıdır.
Karakum plajından Hazar Denizine girdiğinizde deniz metrelerce sığ kalıyor. İnce siyah kumu üzerinden plaj voleybolu, plaj futbolu oynayanlar, güneşlenenler, su topu oynayanlara rastlarsınız. Plaj kıyındaki uyarı levhalarını okuyunca da yüzünüze tatlı bir tebessüm gelir.
Ancak Karakum plajının en güzel anları akşam hava kararmaya başlayınca Hazar üzerinden ta Türkmenabad taraflarından dolunayın yükseldiği anlar olmalı. Hele bir de tar ile “Ay Işığında” mahnısı varsa fonda duygulanmamak imkansızdır.
https://www.youtube.com/watch?v=7ylTzg7P9BA
“Men seni gördüm ay ışığında
Könlümü verdim ay ışığında
Tez geldi hicran ayrıldık aman
Ay ışığında, ay ışığında.”
Dehne: Lenkeran Nehri’nin Hazar Denizine Kavuştuğu Yer
Dehne, Azerbaycan’ın güneyindeki Talış Dağlarından kopup gelen Lenkeran Nehri’nin Hazar Denizine ulaştığı yerin adıdır. Biraz riskli olsa da Lenkeran Nehrinin üzerinden geçen tren yolu rayları üzerinden Dehne’nin en güzel görüntüleri elde edebilirsiniz.
Lenkeran Mutfağı
Lenkeran güçlü bir mutfağı olan coğrafyadır. Gastro turizm için olmazsa olmaz bir duraktır. Lenkeran’da yetişen aşçıların (şefler) maharetli elleriyle yapmış oldukları yemeklerin lezzetleri Azerbaycan’da hatta post Sovyet coğrafyasında ünlüdür. Azerbaycan’ın diğer yörelerindeki piti, şah kebabı, sepet, kutab gibi göresel yemeklerin yanı sıra Lenkeran’a has “sırdağ” ve “badımcan kükü” yemekleri mutlaka tadılmalıdır. Sırdağ patlıcan, domates ve sarımsaktan yapılan bir sebze yemeğidir. Ancak pişirilme tarzı ve sunumu ile harika lezzetli bir yemektir.
Lenkeran Pazarı (Bazar)
Lenkeran’da gidilmesi gerekenler yerlerin başında tarihi şehrin Bazar’ı gelmektedir. Azerbaycan Türkçesinin şiirsel ifadeleri ile konuşan farklı farklı insanların alış veriş yeri olan tarihi pazarlarından birisi Büyük Pazar (Böyük Bazar) olarak adlandırılan kapalı çarşısıdır. Büyük ve Küçük Pazar olarak iki farklı konumda bulunan pazarlar, yüzyıllardır yerel halkın günlük alışverişini yaptığı, günün her saatinde kalabalık olan yerlerdir. Buralarda organik ürünlerden tutun da, giyim-kuşam, ev eşyaları ve çeşitli el yapımı ürünleri bulmak mümkündür. Pazarın sonunda yine görülmeye değecek Pazar Camisi bulunuyor.
Lenkeran’da Görülmesi Öneriler Yerler
· Haydar Aliyev Parkı (Müzeler, Gençlik Merkezi, Yeşil Alanlar)
· General Hazi Aslanov Evi Müzesi (Kızıl Orduda Milli Kahraman)
· Deniz Feneri
· Tiyatro Binası
Lenkeran Sizi Bekliyor…
Lenkeran İpek Yolu üzerinde yer aldığı için Kafkasya’dan Horasan’a gidip gelen kervanların durup dinlendiği bir konumu olmuştur. Geçmişte olduğu gibi günümüzde de Azerbaycan seyahatini tamamlayıp İran’a geçmek isteyen pek çok yabancı turistin uğrak yeridir. Ancak kişisel gözlemim gelip geçerken durup dinlenilecek bir konaklama yerinden öte günlerce zaman geçilip, kamp yapılacak, Hazar Denizine açılan sahillerinde dinlenme yeridir Lenkeran.
Lenkeran’dan Ayrılırken Akılda Kalanlar
Bu şehirden ayrılırken gönlünüzde misafirperver insanların hoş sohbetleri, zihninizde birbirinden güzel anılar, burnunuzda demir ağacı ormanlarının mis kokusu, damağınızda ise hoş bir subtropikal lezzet kalıyor.
“Ve sen,
Hazar kıyılarından koşarken,
Kızıl elması koparılıp alınan çocuk,
Şimdi bu meydandasın ya bizlerle,
Bu kez yolumuz bulmak olsun Mavera’yı,
Ve asmak burcuna büyük kızıl elmayı!
Hayretle Bakma Öyle, Kızılelma Seni Bekliyor Çocuk; Hadi Gül Biraz..!”
